U wist het misschien nog niet, maar het is echt waar: de MOOCS komen er aan. Hoewel de naam voor niet-ingewijden misschien associaties oproept met buitenaardse wezens, gaat het in werkelijkheid om zogenaamde Massive Open Online Courses: vakken die door universiteiten via internet worden aangeboden en die voor geïnteresseerden waar ook ter wereld doorgaans gratis zijn te volgen. Het gaat niet om zo maar het opnemen van een web-college, zoals we dat in Maastricht al regelmatig doen, maar om uitgekiende programma’s met intensieve feedback en de mogelijkheid van overleg met medestudenten. De afgelopen twee jaar hebben deze MOOCS een grote opmars gemaakt in de VS, waar ze onder meer worden aangeboden door topuniversiteiten als Harvard en MIT. Hét succesverhaal is de MOOC Kunstmatige Intelligentie aan Stanford dat, toen het in 2010 voor het eerst werd aangeboden, 160.000 studenten uit 190 landen trok. Van de 200 studenten die zich hadden ingeschreven voor het reguliere vak waren er na een paar weken nog 30 over: de anderen verkozen de online-versie. Het door Stanford opgerichte ‘Coursera’, een onderneming die lesmateriaal online toegankelijk maakt, onderwijst inmiddels meer dan twee miljoen studenten in 214 vakken van 33 verschillende universiteiten.
Is dit het einde van het traditionele onderwijs? Dat geluid klonk afgelopen vrijdag in Münster op het jaarlijkse congres van de Europese vereniging van juridische faculteiten ELFA. En inderdaad: waarom zou een Maastrichtse student onder leiding van een Nederlandse of Duitse docent moeten leren over de Engelse common law als op www.edx.org daarover een uitstekend vak van kopstuk Dame Hazel Genn is te vinden? Innovatiegoeroe Clayton Christensen heeft het traditionele universitaire onderwijs al gekwalificeerd als het eerstvolgende slachtoffer van ‘disruptive innovation’: het zal hetzelfde lot ondergaan als de LP en de floppy disc en plaatsmaken voor een betere én goedkopere variant.
Dat gaat misschien wat ver. Zo geloof ik zelf dat leren ook een sociale activiteit is. Naar een concert van Kinky Friedman gaan is tenslotte een intensere ervaring dan naar een video op YouTube kijken. Maar misschien is dat een hopeloos ouderwetse opvatting. Zeker is dat, zodra vragen over de accreditatie en financiering van online-onderwijs zijn beantwoord, MOOCS zullen gaan concurreren met traditionele onderwijsvormen (inclusief het inmiddels niet meer zo innovatieve PGO).
Intussen is het in Maastricht verrassend stil rondom dit type online-onderwijs. Leiden ontving dit jaar 10.000 studenten voor het online-vak Europees recht. De UvA biedt communicatiewetenschappen aan als MOOC. Andere Europese universiteiten hebben vergevorderde plannen. Waar blijven de UMOOCS?
Jan Smits, hoogleraar Europees privaatrecht