Een speciale stoomoven uit Zwitserland om brood te bakken. Dat is wat Piet Leroy (Gent, 1969) gaat kopen met het geldbedrag dat hoort bij de Catharina Pijlsprijs: 10 duizend euro, vrij te besteden. De Belg heeft al twee gasovens waarin hij croissants en vele soorten brood bakt. Waarom? Omdat hij het lekker vindt, maar ook omdat het hem inspiratie geeft. Het was een tip van zijn moeder om een writer’s block te verdrijven: blijf niet op een leeg vel papier turen maar steek de handen uit de mouwen! Sindsdien kneedt Leroy brooddeeg als “de gedachten niet vanzelf komen”.
En ze kwamen. Het proefschrift ‘Improving procedural sedation and/or analgesia in children’ is geselecteerd voor de Catharina Pijlsprijs voor wetenschappers. De prijs - vernoemd naar de gelijknamige Geleense farmaceute (1909-1993) – beperkt zich tot de gezondheidswetenschappen. Op dat terrein ligt ook het onderzoek van Leroy, die zelf kinderarts is.
De dissertatie, waarop de kinderarts van het MUMC vorig jaar cum laude promoveerde, is volgens de stichting Catharina Pijls uniek. Het is namelijk veel meer dan een bundeling artikelen, aldus het juryrapport, het draagt bij aan de oplossing voor een maatschappelijk probleem. En wel dat van de onveilige toediening van ‘roesjes’, een dosis slaapmiddelen om kinderen licht te verdoven voorafgaand aan een medische behandeling. Een roesje klinkt onschuldig maar dat is schijn, zegt Leroy, die verwijst naar de drie dodelijke slachtoffertjes eind vorige eeuw, die in een te diepe slaap belandden.
“Roesjes worden bijvoorbeeld gebruikt om kinderen te kalmeren die de MRI-scanner in gaan, waar ze een uur stil moeten liggen. Of om de pijn te verzachten bij het zetten van een breuk of een beenmergpunctie. Het probleem is dat deze slaapmiddelen toegediend worden door artsen die kinderen behandelen, niet door de experts: de anesthesiologen. Voor hen is verdoven buiten de operatiekamer vloeken in de kerk. Terwijl kinderartsen toch een vorm van lichte verdoving nodig hebben.”
Het gevolg is een troebele praktijk van artsen die allemaal hun eigen favoriete middelen gebruiken, vaak afkomstig uit de psychiatrie. “Ze worden twee uur van te voren toegediend in de hoop dat het kind op het juiste moment in slaap valt. Wat vaak niet gebeurt. Uit een vragenlijst onder zo’n 700 kinderartsen blijkt dat veel van hen vooraf geen risicoanalyse maken, geen bewaking regelen en niets registreren. De drie dodelijke incidenten vormen dan ook het topje van de ijsberg. Talrijker zijn de bijna-ongelukken, waarbij kinderen in ademnood raken en nog op tijd worden gered.”
Naast de veiligheid heeft Leroy ook het ongemak aan de kaak gesteld. “Elke dag worden kinderen in Nederland blootgesteld aan duizenden, onnodig pijnlijke verrichtingen. Een voorbeeld van drie weken geleden: een jongen van zeven, met een ontstoken knie, maakte een getraumatiseerde indruk. Wat was er gebeurd? Een arts in een ander ziekenhuis vertelde hem dat slechts één prik in zijn knie nodig was om vocht af te nemen. Uiteindelijk heeft de arts vijf keer zonder verdoving een spuit gezet, en geloof maar dat een prik in een ontstoken knie pijnlijk is. Een arts is dan gefixeerd op de behandeling, met weinig oog voor het kind. Als het zich verzet, gaat menig arts over tot dwang. We hebben dat juridisch getoetst. Wat blijkt: dwang is alleen gerechtvaardigd als dat leidt tot de beste zorg voor het kind. En dat is dus vaak niet het geval.”
Samen met Maastrichtse collega’s heeft Leroy de PPSU-unit opgericht (Pediatrische Procedurele Sedatie Unit) waar alles draait om een pijn- en stressloze behandeling van kinderen. “Daar proberen we ook een veilige sfeer te scheppen, geen kille maar een warme ruimte, waar een arts ongemerkt kan binnenlopen. We werken samen met mensen van de opleiding Industrial Design in Eindhoven, die zich bijvoorbeeld buigen over het licht. In plaats van zo’n lamp waarmee kruisverhoren worden afgenomen, hebben we iets wat lijkt op een zon ingebouwd in het plafond. ”
Als de kroon op het werk heeft het promotieonderzoek geleid tot een landelijke richtlijn over ‘sedatie’ van kinderen. Met vertegenwoordigers van 21 beroepsverenigingen zijn nieuwe evidence-based regels opgesteld die sinds vorig jaar gelden als de landelijke standaard in Nederland. “Belangrijk is dat verdoving bij kinderen alleen nog gebeurt door artsen die een speciale opleiding hebben gevolgd. Ik ben die opleiding, die volgend jaar start, nu aan het voorbereiden. Enkele ziekenhuizen in het land doen al mee, net zoals de beroepsgroep van de anesthesiologen. Behalve veiligheid ligt het accent ook op effectiviteit. Nog niet zo lang geleden mislukte 40 procent van de MRI-scans bij kinderen. Daar willen we van af.”
Leroy legt zijn werk in het ziekenhuis voor twee jaar neer om zich volledig op de opleiding te concentreren. Maar eerst gaat hij op reis, eveneens met dank aan de stichting Catharina Pijls. “Ik ga enkele kopstukken bezoeken op mijn vakgebied, onder wie een psychiater in Parijs en een anesthesioloog in Florence. Kortom, ik ga een kijkje nemen in de keuken van de ‘chef-koks’.”