Zo maar een berichtje uit de krant van vorige week: het aantal inschrijvingen voor de universitaire bachelors is in 2013 met zeven procent toegenomen. Goed nieuws, zou u zeggen. Maar dat geldt niet voor de studie Rechten, die als enige bachelor een daling noteerde. Daarin staat Nederland niet alleen. Aan Amerikaanse law schools was het aantal eerstejaars rechten afgelopen jaar het laagste sinds 1977. In Amerika is de reden vooral de slechte arbeidsmarkt: steeds minder studenten zijn bereid om zich drie jaar lang diep in de schulden te steken als niet zeker is dat zij die investering in een zeer hoog collegegeld kunnen terugverdienen. Dat leidt op dit moment tot een correctie door de markt: veel Amerikaanse faculteiten verlagen hun collegegeld of bieden goede studenten zelfs een gratis studie aan. Dat laatste is van levensbelang omdat goede studenten straks meer verdienen en daarmee de ranking van de faculteit verbeteren, hetgeen weer meer studenten aantrekt. Dit alles leidde in Amerika tot een publiek debat over de toekomst van de juridische opleiding, waarin zelfs Obama – zelf alumnus van Harvard Law School – zich mengde met een pleidooi om de rechtenstudie met een jaar in te korten.
In Nederland is de reden voor de verminderde belangstelling voor de rechtenstudie een andere. Over de kwaliteit van nieuwe studenten hebben we niets te klagen, zeker niet in Maastricht. Het is een fantastische ervaring om hier aan eerstejaars onderwijs te geven. Toen ik dat dit jaar weer deed, was ik opnieuw onder de indruk van het werkvermogen, de intellectuele denkkracht en het enthousiasme van de overgrote meerderheid van onze studenten. En waar anderen hun mond vol hebben van de international classroom is die hier werkelijkheid: onder mijn 270 studenten waren niet meer dan twintig Nederlanders.
Maar wat is dan de reden voor de verminderde populariteit van Rechten? Deels is dit te wijten aan een mislukt experiment met de invoering van een numerus clausus. Maar het zou kortzichtig zijn om alleen dat als de oorzaak te zien. De juridische opleiding in Nederland – die qua verplichte vakken voor diegenen die als advocaat of rechter willen werken in de afgelopen vijftig jaar onveranderd is gebleven – verdient een fundamentele hervorming en een nieuw elan. De wereld waarin onze afgestudeerden zullen werken is niet die van Grisham of Pleidooi, maar is er een van een sterk geglobaliseerde praktijk, online-geschillenbeslechting en internetgerechten. Laat het recht van de toekomst de opleiding bepalen.
Jan Smits, hoogleraar Europees privaatrecht