Terugblikken en vooruitzien: het zijn bij uitstek activiteiten die plaatsvinden rond de jaarwisseling. Terugkijken is tegenwoordig gemakkelijk, althans voor wie zijn leven terug wil brengen tot domme cijfertjes. Zo ontving ik eind december de afgelopen week gepersonaliseerde jaaroverzichten van mijn favoriete websites academia.edu, SSRN, Facebook en Strava. Zij vertellen me haarfijn hoe vaak mijn publicaties werden gedownload, wie mijn foto’s heeft geliked en hoeveel kilometer ik liep. Buitengewoon kinderachtig om naar dit soort getallen te kijken, maar toch kan ik dat niet laten. Vooruitkijken naar 2015 is lastiger, zeker als het gaat om maatschappelijke trends. Toch staan de kranten vol met beschouwingen over wat de grote thema’s in 2015 zouden kunnen worden. Naast de serieuze onderwerpen die iedereen zelf kan bedenken, kunnen we trends verwachten als samen kleuren (echt waar) en slow cosmetics tot draadloos rennen en boter in de koffie (gewichtsverlies door extra vet!).
En wat brengt het Nederlandse wetenschapsbeleid in 2015? Ik heb weinig twijfel dat de Eerste Kamer in januari zal instemmen met de invoering van het leenstelsel. Interessanter – want onzekerder – is de discussie over de ‘Wetenschapsvisie 2025’ van minister Bussemaker. De grote kritiek op dit document is niet steeds terecht want er staat ook veel goeds in (open access, minder nadruk op kwantiteit, stimulering van jong talent). Enigszins geruststellend is ook de reactie van Bussemaker op de veel gehoorde kritiek dat straks enkel nog onderzoek wordt verricht dat direct maatschappelijke invloed heeft. Ze stemde vlak voor de kerst op haar weblog in met de Utrechtse hoogleraar Beatrice de Graaf: “De verbeelding moet aan de macht blijven, ook en juist op de wetenschapsagenda. Duizenden jonge onderzoekers staan te trappelen om de samenleving te laten delen in hun dromen, verbeelding en fantasieën. Ik stel voor om bij alle pleidooien voor ‘maatschappelijk nut’ die ruimte voor verbeelding en verrassing bovenaan op de wetenschapsagenda te zetten.” Daar wil ik de minister graag aan houden.
Maar wat zeker níet kan worden aanvaard is het plan voor een ‘Nationale Wetenschapsagenda’. Een ‘kenniscoalitie’ van VSNU, KNAW, NWO, Hogescholen, TO2, VNO-NCW en MKB Nederland moet daar in 2015 een voorstel voor doen, waarna het kabinet de agenda vaststelt. Dat is een slecht, want veel te centralistisch, voornemen: eigen aan wetenschap is nu juist dat verschillende agenda’s de juiste kunnen zijn en dus aanspraak moeten kunnen maken op financiering. Laat elke universiteit én discipline een eigen agenda maken en laat die met elkaar concurreren om het schaarse geld. Dat is een beter voornemen voor 2015.
Jan Smits, hoogleraar Europees privaatrecht