“Wanneer is het algemeen kiesrecht voor mannen ingevoerd? Petje op: 1911, petje af: 1917.” Petje af dus. “En wanneer voor vrouwen? Petje op: 1919, petje af: 1921”. Het juiste antwoord: 1919. Met een aantal van deze vragen werden de buurtbewoners van Malberg afgelopen 14 maart klaargestoomd voor de rest van de avond: een college van politiek filosoof Sjaak Koenis over boosheid in een democratie.
Het concept is heel eenvoudig: “Malberg ligt zo ver weg dat buurtbewoners vaak niet weten wat de universiteit doet en dat is zonde. De universiteit is een belangrijk onderdeel van de stad en daarom hebben we besloten om naar de bewoners toe te gaan”, vertelt Klasien Horstman, hoogleraar filosofie van de gezondheidszorg en organisator van ‘Universiteit met de buurt’. Dit academisch jaar zijn er nog drie buurtcolleges gepland.
Boosheid in de politiek. Koenis schreef er in 2016 een boek over. Met dit boek in de hand stelde promovenda Sanne Raap - die gezondheid, veerkracht en participatie in Maastricht Noord West onderzoekt - hem een aantal vragen: “Aan wat voor boosheid moeten we precies denken? Is deze boosheid iets nieuws?” En waar is Koenis zelf boos over? De inmiddels teruggetrokken salarisverhoging van ING-topman Ralph Hamers is volgens Koenis een “typisch voorbeeld” van boosheid in de politiek. Dit is niets nieuws: op de muur achter Koenis en Raap wordt een foto geprojecteerd van een protest begin jaren 60. Ongehuwde vrouwen demonstreerden toen voor dezelfde pensioenrechten als getrouwde vrouwen. Zelf maakt de politiek filosoof zich kwaad over het “waardeloze” fietspad tussen Bunde en Maastricht.
Halverwege het college, wanneer Koenis vertelt dat politieke boosheid goed kan zijn omdat het mogelijk leidt tot nieuw beleid, houdt een buurtbewoner het niet meer: “Ik geloof dat ik in de verkeerde zaal zit.” Hij kan zich niet vinden in het verhaal van Koenis. Zijn dochter is al twaalf jaar ziek en kreeg van de gemeente niet de hulp die anderen wel kregen. Zijn boosheid heeft helemaal nergens toe geleid. “Je loopt vast in instituties.” Een aantal anderen in de zaal neemt daarna het woord om hun frustratie over de politiek te uiten. Er komt van alles voorbij: afwijzingen van de gemeente voor projectvoorstellen, VVD’ers, kiezersbedrog, het woningbeleid in de buurt, de toon in brieven van de gemeente, de euro en het verschil tussen hen en de elite: “Hoge mensen krijgen een gouden handdruk, maar mij kleden ze tot op de onderbroek uit als ik zwart werk om het hoofd boven water te houden. Dan word je boos.”
In eerste instantie probeert de filosoof het college te hervatten, maar hij heeft al snel in de gaten dat zijn deel zojuist is geëindigd en gaat in op de zaal: “Wat doet u als u boos bent?”, “Dus u heeft niet het gevoel dat u gehoord wordt?”. “Ik vind het leuk als het publiek inbreekt en er een discussie op gang komt”, vertelt Koenis achteraf. “Als je alleen maar een verhaaltje komt vertellen, gaat het vaak over de hoofden heen.”
“Zijn er ook positieve ervaringen met de gemeente?”, vraagt hij aan het eind. Die verhouding is volgens de buurtbewoners ongeveer tachtig (negatief) twintig (positief). Ondanks deze cijfers zou geen van de aanwezigen de gemeente of buurt willen verlaten. Ze zijn trots op de buurt: “Ik voel me hier thuis” en “Het is een mooie, goede buurt.”