Hoe beadem je coronapatiënten het best?
Een telefonische afspraak maken met Marcel Ariës valt niet mee dezer dagen. Ariës werkt namelijk op de intensive care van het MUMC. Het is gekkenwerk, appte hij gisterochtend. Veel opnames.
Gisteravond: Moeilijke dag met veel ellende op afdeling. Ben pas om 20.00 uur thuis.
Had het MUMC vóór de crisis 33 IC-bedden, nu zijn het er meer dan zestig. “Van deze patiënten is 85 procent echt heel ziek”, zegt Ariës. “Als gevolg van het virus kampen ze allemaal met een zware longontsteking.”
Naast de huidige ploegendiensten als intensivist werkt Ariës, van huis uit neuroloog, ook nog mee aan onderzoek. Samen met internist-intensivist Bas van Bussel buigt hij zich over een model dat het ziektebeloop bij coronapatiënten moet voorspellen. Of ze bijvoorbeeld na opname in het ziekenhuis wel of geen beademing nodig hebben. Aan dit project, geïnitieerd door het MUMC en Amsterdam UMC, nemen acht ziekenhuizen deel.
“In twee weken tijd hebben de instellingen data verzameld van negenhonderd coronapatiënten”, zegt Ariës. “Wat was hun conditie vóór opname, hoe waren ze er op de spoedeisende hulp aan toe, op welke afdeling belandden ze daarna?”
Met behulp van kunstmatige intelligentie en statistische analyses hopen de onderzoekers bij iedere coronapatiënt die wordt opgenomen, te kunnen voorspellen hoe de ziekte zich zal ontwikkelen. “Dat is het ideale scenario”, zegt Van Bussel. “Maar daarvoor heb je echt heel veel data nodig. We beperken ons eerst tot uitspraken over groepen patiënten. Dus welke groepen doen het beter dan andere?”
Tegelijk loopt er in het MUMC nog een andere studie, met de vraag: hoe kun je coronapatiënten het best beademen? Bekend is, zegt Van Bussel: hoe meer druk wordt gebruikt om de lucht naar binnen te blazen, hoe groter de longschade. “In het MUMC en Erasmus MC hebben we een speciale meter waarmee gediplomeerde verpleegkundigen precies kunnen nagaan wat het effect van de beademing is op de longen. Hoe de lucht wordt verdeeld, of een long wordt opgerekt. Misschien zijn coronapatiënten wel gebaat bij minder druk, wat de longschade kan beperken.”
Voorspellen is een kunst
In de vakliteratuur circuleren op dit moment tal van ‘predictiemodellen’, die voorspellen welke coronapatiënten ziek worden, wie op de IC terechtkomen of het helemaal niet redden. Maar hoe betrouwbaar zijn die eigenlijk?
Laure Wynants, onderzoeker bij instituut CAPHRI, leidt een internationaal team van zestien wetenschappers (Oxford, Leiden, Wenen, Utrecht, Leuven) die als eersten al die modellen hebben verzameld en onder de loep hebben gelegd. De uitkomsten beschrijven ze in een artikel – een systematic review - dat deze week wordt gepubliceerd door het British Medical Journal (BMJ).
Uit ruim 2700 artikelen hebben de onderzoekers enkele tientallen modellen geselecteerd, zegt de Belgische Wynants. Maar de kwaliteit blijkt ronduit slecht. De meeste, voornamelijk van Chinese makelij, zijn duidelijk onder grote haast tot stand gekomen, zegt Wynants.
Eén probleem is dat de patiëntgegevens, op basis waarvan onder meer de voorspelling wordt gedaan, niet compleet zijn. “Soms worden alleen de patiënten die genezen zijn of overleden meegenomen, en niet degenen die nog in het ziekenhuis liggen. Dat levert geen representatief beeld op van de patiëntenpopulatie en dan kloppen de voorspellingen ook niet.”
BMJ heeft het onderzoeksteam gevraagd om elke twee weken updates te verzorgen. Het is wachten op een model dat hout snijdt.
Ook prof. Maurice Zeegers, wetenschappelijk directeur van CAPHRI, is een systematic review aan het opzetten, onder meer samen met de universiteitsbibliotheek. Zeegers zoomt in op de risico’s waaronder ouderdom en onderliggend lijden.
Geurverlies bij covid-19
Covid-19 gaat opvallend vaak gepaard met het verlies van reuk en smaak. Zou dat een vroeg signaal kunnen zijn? Mirjam van den Brink, als aio verbonden aan de campus Venlo en het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie in Utrecht, ervoer het zelf. Een week of vier geleden zette ze ’s ochtends koffie maar rook hem niet. Ook de bloemen in haar woonkamer en haar parfum leken nauwelijks te geuren. Daarna verloor ze haar smaak. Tel daar een zere keel bij op en Van den Brink houdt er rekening mee dat ze corona heeft gehad.
In het Prinses Máxima Centrum doet ze nota bene onderzoek naar reuk- en smaakverlies, en wel als gevolg van chemokuren. “Van volwassenen is bekend dat die de reuk- en smaakbeleving aantasten. Al verschilt dat per persoon, sommigen ruiken minder goed, anderen juist intenser. Geldt dat ook voor kinderen? Dat is wat ze in haar promotieonderzoek probeert te achterhalen. Maar nu is er een dringende vraag bijgekomen: is reukverlies een symptoom van covid-19? Zo ja, hoe werkt dat precies?”
Van den Brink heeft zich aangesloten bij het zogeheten Global Consortium for Chemosensory Research, vijfhonderd reuk- en smaakonderzoekers die elkaar op de hoogte houden van nieuwe inzichten maar ook een vragenlijst hebben opgesteld die wereldwijd wordt verspreid. Van den Brink heeft bijgedragen aan de Nederlandse vertaling. Het doel is om reuk- en smaakverlies bij covid-19 in kaart te brengen. Ook staat er een zelftest op stapel.
In de Verenigde Staten en Groot-Brittannië wordt al stilaan gewaarschuwd. Blijf niet alleen thuis bij een droge hoest en koorts. Maar ook – voor de zekerheid – als je niets meer ruikt of proeft.
Het leven weer oppakken, of niet
Veel coronapatiënten die het ziekenhuis verlaten, zullen nooit meer volledig herstellen, zoveel is al duidelijk. Als gevolg van de longontsteking kan littekenweefsel ontstaan, niet alleen bij IC-patiënten maar vreemd genoeg ook bij degenen die verder nauwelijks klachten hebben. De vraag is nu: wat is de impact van covid-19 op de kwaliteit van leven?
Martijn Spruit, hoogleraar longrevalidatie aan de UM en werkzaam bij het Limburgse revalidatiecentrum CIRO, wil alle coronapatiënten tot drie maanden na ontslag uit het ziekenhuis volgen. Kunnen ze de draad van het dagelijks leven weer oppakken? Kunnen ze weer aan het werk? Zijn ze sociaal-emotioneel hersteld? Zo nee, dan is revalidatie nodig, liefst eerder dan na drie maanden.
Normaal behandelt CIRO patiënten met chronisch longfalen als COPD en ernstige astma, maar sinds vorige week hebben die plaatsgemaakt voor coronapatiënten. “We hebben er nu acht opgenomen uit onder meer het MUMC”, zegt longarts Frits Franssen, die eveneens in beide instellingen werkt. “We hebben plek voor 32 patiënten.”
Ook het Longfonds heeft al cohortonderzoeken aangekondigd om deze nieuwe groep longpatiënten te volgen. Het fonds heeft al een voorlopige naam bedacht voor de aandoening: Corona Obstructive Lung Disease (COLD).
Meer doden in verpleeghuizen
Twee weken geleden, toen Nederland ‘intelligent’ op slot ging, kregen de Academische Werkplaatsen Ouderenzorg, ook die van Zuid-Limburg, het verzoek van het ministerie van Volksgezondheid om verpleeghuisdata te verzamelen over coronapatiënten. Daaruit blijkt nu al dat veel meer bewoners aan covid-19 zijn bezweken dan gedacht. De teller staat op 281.
Naast het aantal sterfgevallen geven de data veel inzicht in wat er allemaal in verpleeghuizen is gebeurd, zegt prof. Jos Schols. “Hoeveel mensen ziek zijn geworden, met welke symptomen, wie is genezen en wie overleden? Daar gaan we zeker onderzoek naar doen.”
Ook vragen de werkplaatsen de notulen op van vergaderingen van het crisismanagement in verpleeghuizen. Schols: “Daarmee krijgen we een beeld van de personele bezetting, het ziekteverzuim, maar ook wat de bezoekersstop teweeg heeft gebracht.”
Sloppenbewoners eerder besmet met corona
Wat is het effect van de coronabesmettingen voor de bewoners van sloppenwijken? Dat gaat Onno van Schayck, hoogleraar preventieve geneeskunde, mogelijk onderzoeken op initiatief van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Die stimuleert samen met het ministerie van Buitenlandse Zaken projecten over de grens.
In India heerst nu een lockdown maar sloppenbewoners kunnen onmogelijk thuisblijven. Wie niet aan het werk gaat, verhongert, zegt Van Schayck, die al jaren onderzoek doet in Indiase sloppenwijken. “Maar als ze thuisblijven, in een hok van drie bij drie meter, besmetten ze elkaar.”
Bovendien zitten ze, vaak met vier of vijf kinderen, urenlang in de rook die vrijkomt bij het bereiden van maaltijden. “Voor sars en mers is aangetoond dat je eerder besmet raakt als je rookt, maar ook als je bloot staat aan de rook van een open vuur, als je daar urenlang boven hangt. De schadelijke effecten op de longen zijn vergelijkbaar. Dus de vraag is: raken sloppenbewoners eerder besmet met corona?”
Op dit moment zijn deze wijken no go vanwege de lockdown. Maar zodra het land van het slot gaat, zullen Indiase onderzoekers met wie de UM al jaren samenwerkt, op pad gaan. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de lokale ziekenhuizen waar covid-19 wordt vastgesteld.