“Floor is heel slim, je hoeft haar iets maar een keer te zeggen en ze slaat het op”, zegt promotor Onno van Schayck, hoogleraar preventieve geneeskunde. “Vaak kwam ze terug met iets dat nog veel verder ging dan wat je had gesuggereerd. Ze staat echt boven de stof.”
De stof, dat is in dit geval hoe je mensen kunt helpen te stoppen met roken. Deelnemers kregen een stoppen-met-rokentraining aangeboden vanuit hun werkgever. Een deel kon in totaal 350 euro verdienen aan cadeaubonnen. De eerste 50 euro kregen ze meteen na afronding van de groepstraining. De rest volgde na drie, zes en twaalf maanden, mits ze nog steeds niet rookten. De andere groep deelnemers volgde wel de training, maar kreeg geen beloning. Van de proefpersonen die cadeaubonnen kreeg, rookte na een jaar 41 procent nog steeds niet. In de controlegroep, die geen beloning kreeg, lag dat percentage op 26 procent. Het werkt bovendien goed bij rokers met een lagere opleiding, die vaak moeilijk te bereiken zijn.
Het was een grote onderzoeksgroep: zeshonderd deelnemers. Dat heeft volgens Van den Brand meegespeeld bij het succes. “We hebben veel aandacht besteed aan het onderzoeksplan, we hadden het geluk dat daar budget voor was. Dit was een ambitieuze trial, maar daardoor is het bewijs achteraf heel sterk.”
Bijsturen
Het was nog niet makkelijk om de deelnemers bij elkaar te krijgen, wat Van den Brand op een ander punt brengt: “Als iets niet gaat zoals je had gedacht, moet je bijsturen. We hadden contact met een bureau dat stoppen-met-rokentrainingen verzorgt. We dachten: bedrijven kloppen bij hen aan, wij vragen of ze mee willen doen aan ons onderzoek en dan komt het goed.”
Dat viel tegen. “We moesten echt gaan werven. Mensen waren soms bang dat het gedoe op zou leveren met hun andere werknemers als ze een groep gingen belonen voor ongezond gedrag. Maar je beloont juist het gezonde gedrag. Roken is een lastige verslaving, 80 procent van de rokers wil stoppen, maar dat mislukt vaak. Goede begeleiding is belangrijk.”
Van den Brand en haar collega Lotte de Haan-Bouma schreven bedrijven aan. “Dan gingen we op LinkedIn op zoek naar de HR-manager en probeerden we het directe e-mailadres te achterhalen. Als je iets naar een algemeen bedrijfsmailadres stuurt, krijg je vaak geen antwoord.”
Kinderfeestje
Ook tijdens het onderzoek kostten sommige dingen meer tijd dan gedacht. “We wilden met een blaastest controleren of mensen ook echt niet meer roken. We zouden alle zestig bedrijven langsgaan en daar dan de deelnemers testen. Maar vaak waren mensen er niet: de een had nachtdienst, de ander een vrije dag, weer een ander was op locatie aan het werk. Dus gingen we bellen. ‘Ben je in de buurt? Op een kinderfeestje? Oké, ik kom nu naar je toe.’ Normaal kennen dit soort studies veel uitval, wij hadden dat niet.”
Uiteenlopend
Van den Brand nam ook interviews af met zowel deelnemers als bedrijven over hun visie op stoppen met roken. Een unieke combinatie van kwalitatief en kwantitatief onderzoek, zegt Van Schayck. “De meeste goede onderzoekers zijn goed in één ding en bijten zich daarin vast. Floor heeft tijdens haar promotietraject laten zien dat ze alle staaltjes van wetenschap beheerst. Het proefschrift bestaat uit negen totaal uiteenlopende artikelen, die in gerenommeerde bladen zoals The Lancet Public Health zijn gepubliceerd. Er zit een systematische review in (een uitgebreid literatuuronderzoek, red.), wat heel veel werk is. De grote trial met de belangrijkste onderzoeksresultaten. En het kwalitatief onderzoek wat ze op een heel interessante manier aanpakt en waarin ze originele gedachten deelt.”
Het zou wel eens cum laude kunnen worden, merkt Van Schayck tijdens een discussie met zijn promovenda op. “Bewust maar één keer. Daar moet je heel voorzichtig mee zijn. Het zou vreselijk zijn als iemand erop rekent en het gaat niet door.” Van den Brand doet dat niet. “Ik was op dat moment vooral bezig met alles op tijd afkrijgen en de verdediging. Toen ik het hoorde voelde het een beetje onwerkelijk en heel bijzonder.” Het typeert haar, zegt Van Schayck. “Ze is heel bescheiden. Ze kan bijvoorbeeld ook enorm goed fietsen, maar als ze weer eerste is geworden in een rit hoor je dat nooit van haarzelf.”
Enthousiasme
Van den Brand is inmiddels bezig met het vervolgonderzoek, waarvoor ze tijdens haar promotietraject al een subsidie kreeg. Ze kijkt hoe de resultaten uit het vorige onderzoek geïmplementeerd kunnen worden. “Er zijn twee problemen: bedrijven zijn wat terughoudender nu ze zelf de beloning moeten betalen en ze merken dat het aantal deelnemers tegenvalt als ze besluiten een stoppen-met-rokentraining aan te bieden. Met een webinar hopen we werkgevers te leren hoe ze hun mensen enthousiast kunnen maken.” Van Schayck is blij dat ze voorlopig in Maastricht blijft. “Floor is een zeer veelbelovende onderzoeker, ik hoop dat we haar kunnen houden.”