Het artikel van ScienceGuide baseert zich op het verkiezingsdebat aan de UM, begin mei. Daar verklaarde een kandidaat van studentenpartij NovUM, die de meeste zetels in de universiteitsraad bemachtigde, dat zijn partij “absoluut tegen” het verplicht leren van de Nederlandse taal is en “de Engelstalige traditie van deze universiteit zo fel mogelijk wil beschermen.” Ook een kandidaat van List Lex, een andere Maastrichtse partij, moet niets van verplichte cursussen Nederlands hebben. De UM heeft volgens hem juist veel opleidingen, zoals European Studies, die gericht zijn op een internationale omgeving. “Daar spreekt men Engels, geen Nederlands.”
De uitspraken vormden een reactie op de plannen van Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, die universiteiten wil verplichten om de Nederlandse taal een belangrijkere rol in het onderwijs te geven. Of dat in de vorm van Nederlandse taallessen zal gebeuren is nog niet helemaal duidelijk. Dijkgraaf wil tegemoetkomen aan de jarenlange wens van de Tweede Kamer om de toestroom van buitenlandse studenten in te dammen.
De weigerachtige houding van de Maastrichtse studenten is niet onopgemerkt gebleven. Op Twitter maakt Lotte Jensen, hoogleraar Nederlandse literatuur en cultuurgeschiedenis in Nijmegen, er gehakt van: “Tot zover de leergierige, kosmopolitische houding van de studenten in Maastricht.” De tweet van Jensen is meer dan 370 duizend keer bekeken en bijna 250 keer geretweet. Dat kon UM-voorzitter Rianne Letschert niet over haar kant laten gaan. “Het artikel in ScienceGuide vertegenwoordigt niet de opvatting van alle studenten in Maastricht”, reageerde ze op Jensens tweet.
Klopt dit? Hoe denken UM-studenten over verplichte cursussen Nederlands? En wat is eigenlijk het officiële standpunt van de studentenpartijen? Voor NovUM ligt dat standpunt in elk geval anders dan het bewuste verkiezingsdebat doet vermoeden, laat voorzitter Rose Cooper desgevraagd weten. “Wij zijn zeker geen tegenstander van Nederlandse lessen voor internationale studenten. Integendeel: we vinden dat een goede zaak en het moet wat ons betreft aangemoedigd worden. Het is een geweldige manier om jezelf onder te dompelen in de Nederlandse cultuur, en vergroot je kans om later een baan te vinden hier. Niet voor niets spreken onze leden zich in raden bijvoorbeeld uit voor meer gratis cursussen Nederlands.”
Prikkel
Maar hoe zit het met het verplichten van zulke cursussen, waar haar partijgenoot “absoluut tegen” was? Volgens voorzitter Cooper is dat laatste niet de lijn van de partij. “Het is aan hem om dat te zeggen, maar als partij hebben we nog geen standpunt ingenomen over verplichte cursussen. We zijn er niet per se tegen, maar je moet wel goed kijken hoe je het zou inpassen in de toch al volle studieprogramma’s.”
Andrew William Scrivener, het NovUM-lid dat de uitspraken tijdens het verkiezingsdebat deed, laat weten dat hij de standpunten van zijn partij onderschrijft. Waarom trok hij dan zo fel van leer? “Ik interpreteerde de vraag anders. Namelijk: of je verplicht Nederlands moet spreken om toegelaten te worden tot de universiteit. Daar ben ik fel op tegen, omdat dat het lastiger maakt om hier als buitenlander te starten met een studie. Een cursus tijdens de studie is een ander verhaal. Daar zie ik zeker de waarde van in.”
Ook andere partijleden staan niet per definitie onwelwillend tegenover een verplichte cursus Nederlands. Zo constateerde Zuzanna Węsierska, studentraadslid aan de rechtenfaculteit, afgelopen maart in de raadsvergadering dat zelfs Duitse studenten, waarvoor het Nederlands niet al te moeilijk is, het niet leren. “Dat komt doordat het niet hoeft, er is geen verplichting, geen prikkel. Vind je het gek dat buitenlandse studenten hier komen studeren en dan weer teruggaan? Ze kunnen niet integreren.”
Hoe gaat dat samen met het standpunt van NovUM dat ‘de Engelstalige traditie beschermd moet worden’? “Daarmee bedoelen we dat het Engels willen behouden als een hoofdtaal aan de universiteit, omdat dit internationalisme en diversiteit ten goede komt”, zegt voorzitter Cooper. “Wat ons betreft gaat dat samen met het leren van Nederlands en is dat niet bepaald een controversiële opvatting binnen de UM.”
Dialect
Studentenpartij DOPE, de tweede grootste partij na NovUM in de universitaire verkiezingen van vorige maand, blijkt kritischer. Voorzitter Cédric vanden Berghe vraagt zich af wat het nut is van verplichte Nederlandse taalcursussen. “Als het bedoeld is om buitenlandse studenten af te schrikken, dan zal dat nauwelijks lukken. Internationals zullen toch naar Nederland komen, waar de universitaire opleidingen van hoog niveau zijn en betaalbaar.”
Bovendien is Nederlands leren een crime, zegt Vanden Berghe, helemaal voor een student uit India of China. “En waarom zou je, als Engels zo dominant is in het onderwijs en de wetenschap? Ik studeer Nederlands recht, en zelfs hiervoor moet je veel literatuur in het Engels lezen.”
Dat kennis van de Nederlandse taal toegang geeft tot de cultuur en de integratie ten goede komt, is ook nog maar de vraag, meent hij. “Die toegang krijgen internationals ook via het Engels, want de bakker op de hoek spreekt dat ook. Nederland is het land met het hoogste aantal Engelssprekenden, van alle landen waar Engels geen officiële taal is. In Italië is dat een ander verhaal. Als ik daar zou studeren, zou ik m’n best doen om Italiaans te leren.”
Volgens Laetitia Teta, voorzitter van Kaleido (de Maastrichtse studentenvereniging voor internationals), klopt het niet dat kennis van het Nederlands de integratie bevordert. Ook zij wijst erop dat “iedereen Engels spreekt in Maastricht. En als locals in het Nederlands beginnen, dan spreken ze soms dialect. En dan heb je nog niets aan een cursus Nederlands."
Het nut van een verplichte taalcursus hangt van de situatie af, meent Teta. “Zo’n cursus lijkt me een goed idee voor buitenlandse studenten die geneeskunde of rechten doen en die misschien in Nederland blijven en dus baat hebben bij een betere taalbeheersing.” Voor wie alleen in Maastricht komt studeren en daarna weggaat, ziet ze geen voordeel. “Die studenten schrik je af met een verplichte taalcursus. Maastricht adverteert juist met haar Engelstalige opleidingen en leeromgeving.”
Kermis
Wie willekeurige studenten in de UB binnenstad aan de jas trekt, krijgt eveneens kritische geluiden te horen. Thomas en Leonie, die alleen met hun voornaam in de krant willen, zien verplichte cursussen Nederlands niet zitten. Leonie, die uit Zwitserland komt, ziet zeker de zin in van de beheersing van het Nederlands, zegt ze. “In de supermarkt is het prettig om de taal te spreken, maar je moet die cursussen niet verplichten.”
Dat vindt ook Thomas, derdejaars International Business, van wie de roots in België en Zwitserland liggen. “Ik heb een tijd in Zweden gestudeerd, waar zowel verplichte als vrijwillige cursussen werden aangeboden. Voor de vrijwillige cursussen was de animo zo groot dat niet iedereen kon meedoen, voor de verplichte cursussen was nauwelijks motivatie. Dat komt omdat studenten niet op elk moment tijd voor hebben voor taallessen. IB-studenten in Maastricht hebben het hartstikke druk, het aantal dropouts is groot.” Hij zou zich misschien niet aan de UM hebben ingeschreven als hij van tevoren wist dat hij verplicht Nederlands moest leren. Dat geldt min of meer ook voor Leonie: “Het zou me ontmoedigen om voor Maastricht te kiezen.”
Voor Meo, afkomstig uit de Waalse stad Verviers, is dat geen breekpunt. De eerstejaars IB zou wel naar Maastricht komen, maar die verplichte cursus zou hij met tegenzin doen. Op de middelbare school heeft hij twee jaar Nederlands gehad, maar daar is niet veel meer van blijven hangen dan ‘Ik spreek geen Nederlands’, zegt hij.
“Iedereen spreekt Engels in mijn omgeving, Nederlands leren is echt niet nodig. Als Maastrichtenaren me aanspreken, zoals gebeurde op de kermis, dan snap ik niet wat ze bedoelen. Maar dat vind ik niet zo erg. Ik weet niet of ik beter zou integreren als ik het Nederlands machtig zou zijn. Dit is mijn eerste ervaring met een verblijf in het buitenland.”
Kloof
De twee Italiaanse studenten Yasmina (European Law) en Arianna (International Relations) – ook hier liever geen achternamen - zijn juist voorstander van het verplicht leren van Nederlands. “Een heel redelijk voorstel. Natuurlijk, binnen onze ‘studentenbubbel’ hebben we er geen last van dat we geen Nederlands spreken. Maar daarbuiten vergroot het juist de kloof met de rest van de samenleving. Laatst kwam er een monteur langs voor onze wasmachine, waarmee we alleen in het Engels konden communiceren. Best oneerlijk dat hij niet zijn moedertaal kon spreken in zijn eigen land. In Italië zou men het erg vreemd vinden als buitenlandse studenten geen woord Italiaans spraken.”
Bovendien vergroot het beheersen van de taal de binding met een land, merken ze op. “We zijn nu niet van plan om na het afstuderen hier een baan te zoeken, maar dat was wellicht anders geweest als we Nederlands spraken.” Een verplichte cursus Nederlands zou de twee masterstudenten dan ook niet afschrikken. “Althans, zo lang die niet te zwaar meetelt in de studie. Een ‘pass or fail’-cursus buiten het curriculum om is bijvoorbeeld prima. Een uitgebreid vak dat meeweegt in je gemiddelde cijfer is een ander verhaal.”
Studenten afschrikken
De bewering dat Maastrichtse internationals ‘faliekant tegen’ het verplicht leren van Nederlands zijn, zoals ScienceGuide kopte, lijkt dus wat overdreven. “Het ligt inderdaad genuanceerd”, zegt UM-collegevoorzitter Rianne Letschert, gevraagd naar een reactie op de opvattingen die Observant verzamelde. Die komen volgens haar overeen met het beeld dat ze zelf heeft uit de gesprekken die de universiteit met studenten voert.
Dus ook het punt dat niet iedere student het nut inziet van het leren van Nederlands. Hoe kijkt Letschert daar tegenaan? “Dat begrijp ik vanuit hun perspectief. Net zoals ik, afhankelijk van hoe zwaar de taaleisen gaan worden, ook begrip kan hebben voor het standpunt van sommige politieke partijen dat kennis van het Nederlands belangrijk is.” Al benadrukt ze dat er ook een andere groep is: “De basiscursussen Social Dutch, die wij al jaren aanbieden, worden veelvuldig (vrijwillig) gevolgd.”
Maar wat als ‘tegenstanders’ straks niet meer voor Maastricht kiezen? Volgens Letschert is het vooral belangrijk dat het doel van de taalmaatregelen duidelijk is. “Dat benadrukken we momenteel ook in Den Haag. Is het doel kennis van de Nederlandse taal en cultuur bevorderen, als belangrijke waarde op zichzelf, of om zoveel mogelijk studenten af te schrikken naar Nederland te komen? Dat laatste zou wat ons betreft oneigenlijk zijn om via taal te bewerkstelligen. Het staat haaks op de idealen die ten grondslag liggen aan de oprichting van de Europese Unie, en ook op de positie die de UM inneemt in de regio.”
Is ze zelf voorstander van verplichte lessen Nederlands? “In het algemeen niet, generieke maatregelen hebben niet mijn voorkeur. Ik hoop dat we vooral vanuit de inhoud kunnen bepalen voor welke studenten en opleidingen het nuttig is. Een deel van onze internationale studenten blijft hier werken en daarvoor is een aantrekkelijk woon- en vestigingsklimaat belangrijk. Enige kennis van het Nederlands past daarbij. Het is aan ons daarin de juiste balans te vinden.”
Maurice Timmermans en Dennis Vaendel