‘Zijn we er toch ingetuind!’ Onder Nederlandse voetballiefhebbers wereldberoemde uitspraak van Herman Kuiphof, 7 juli 1974. ‘Zijn we er toch ingetuind!’, Sander Jansen even voor middernacht, 22 november 2023.
Verdorie, had ik me nog zo voorgenomen niet over de verkiezingen te schrijven. Eerder schreef ik over de zwevende kiezers. Velen van hen bleken een hang naar nostalgie te hebben. Je weet wel, ‘vroeger was alles beter’. Dat ridicule verlangen naar nostalgie sijpelt overal door, tot in marketing newspeak toe. ‘Naar grootmoeders recept’. ‘Hmm, lekker’, moeten we dan denken. Nou, neem maar van mij aan dat als we nu maaltijden voorgeschoteld zouden krijgen zoals onze oma’s die bereidden, we ze kokhalzend aan de afvalcontainer zouden toevertrouwen.
De ellende is dat die nostalgische oprispingen zich niet beperken tot de relatief onschuldige verheerlijking van zouteloze gekookte aardappelen. Dat brengt mij weer tot de verkiezingen. Er zijn politieke bewegingen die, in plaats van een zonnige toekomst, vooral een stralend verleden beloven (waarvoor de Bulgaarse dichter en schrijver Georgi Gospodinov, Schuilplaats voor andere tijden, ons waarschuwt). Gelijke tred met die nostalgische gevoelens houdt de idee van een gapende kloof tussen kiezer en Parlement. (Alsof die kloof er vroeger niet was; Van Agt, Den Uyl, Wiegel, die stonden echt midden tussen het volk. Welnee.) Ga je ze mixen, zwevende kiezer, nostalgie en kloof, dan krijg je een giftige cocktail.
Ergens zwevend boven die diepe kloof, bleek menig kiezer zich vast te klampen aan nostalgische hunkeringen. Maar realiseren die kiezers die een kloof is aangepraat zich wel dat een groot deel van hen op 22 november in een vrije val is terechtgekomen? Die verlangens naar nostalgie tonen zich loodzwaar. En sleuren de kiezer diep, akelig diep de kloof in, waar de kiezer te pletter zal vallen. En beseffen die kiezers dat ze zich in hun val wanhopig zullen vastklampen aan de democratische rechtsstaat, op het gevaar af die mee te sleuren? Nostalgie, graag geframed als robuust en betrouwbaar, zou haar ware gezicht nog wel eens kunnen gaan laten zien: dat van sluipmoordenaar.