Deze ellende niet nog een keer, denken sommige vrouwen, als in een borst een tumor is ontdekt en de hele borst is verwijderd. Haal dan de andere borst ook maar weg! Ook als slechts een deel van de borst verwijderd hoeft te worden, spelen sommige vrouwen na overleg met hun behandelaar op safe, zegt onderzoeker Maud Rijkx, en laten de hele borst verwijderen. "Voor zo’n preventieve borstamputatie kiezen vrouwen soms ook, als ze ontdekken dat ze drager zijn van een gen dat de kans op borstkanker verhoogt."
In Nederland krijgt een op de zeven vrouwen borstkanker, jaarlijks bijna twintigduizend, zegt Jamilla Wederfoort. Ze is in opleiding tot plastisch chirurg in het MUMC+, en heeft net als Rijkx promotieonderzoek gedaan naar borstreconstructies. Beiden maken deel uit van het Maastrichtse BREAST-trial team. "Van de twintigduizend vrouwen met borstkanker ondergaan geschat zevenduizend een volledige borstamputatie."
Litteken
Jarenlang waren er twee opties: een reconstructie met eigen lichaamsweefsel, zoals de zogeheten DIEP-lapmethode, of een prothese. Veel vrouwen kiezen voor de DIEP-lapmethode, waarbij weefsel in de buik wordt weggehaald. Wederfoort: "Veel vrouwen zien dat als een win-win, minder buik, en een nieuwe borst. Voor vrouwen die hiervoor niet in aanmerking komen, omdat ze bijvoorbeeld te mager zijn, is een (siliconen)prothese een alternatief. Met als voordeel: een kleine operatie, die weinig littekens nalaat."
De nadelen van beide behandelingen zijn echter zo groot dat sommige vrouwen er helemaal van afzien en zonder borst(en) door het leven gaan. Wederfoort: "Protheses zijn lichaamsvreemd en kunnen op langere termijn gaan scheuren of lekken, waarna nieuwe operaties nodig zijn. Een DIEP-lap is een belastende operatie van soms wel tien uur, die een groot litteken nalaat op de buik en die ook tot ernstige complicaties kan leiden.”
Lipofilling
Nu is er een derde manier om borsten te reconstrueren, die lipofilling heet. Dat is een methode die door de BREAST-onderzoekers is geïntroduceerd in Nederland en samen met andere medische centra is getest. Hierbij draait het eveneens om lichaamseigen weefsel, waarbij vetcellen in de buik, benen of rug worden weggezogen en weer ingespoten in de borst.
De voordelen zijn evident, zegt Rijkx. “Patiënten hebben nauwelijks littekens, kunnen op de dag zelf naar huis en het herstel duurt gemiddeld twee weken.”
Alleen: hoe kan het dat de helft van het ingespoten vet verdwijnt? “Het lost voor een deel op, dat is niet zo vreemd. Maar de vraag is nu: hoe kan het dat de ene patiënt meer vetweefsel overhoudt dan de ander? We proberen nu te achterhalen hoe dat komt. Is dat afhankelijk van het lichaamsgewicht, ouderdom, roken?”
Lipofilling gebruikten plastisch chirurgen al voor cosmetische correcties, maar nog niet voor hele borstreconstructies. In een wetenschappelijke studie vergeleken UM-onderzoekers 91 vrouwen die lipofilling ondergingen met 80 vrouwen die een prothese kregen. De eerste groep bleek achteraf tevredener met de borsten en voelde zich ook fysiek beter. Tegelijk bleek de behandeling veilig. In lopend Maastrichts onderzoek staat finetuning van de methode centraal.
Training
De nieuwe behandeling is niet onopgemerkt gebleven. De lijst met ziekenhuizen die de behandeling toepassen, wordt steeds langer, zegt Rijkx. “Dit jaar zijn er weer vijf centra bijgekomen. We zitten nu op dertien in totaal. In al deze instellingen hebben plastisch chirurgen een training gevolgd. De tips en tricks zijn noodzakelijk om de operatie technisch goed te kunnen uitvoeren.”
Sinds dit jaar wordt de behandeling vergoed door verzekeraars, al zijn daar voorwaarden aan verbonden. Wederfoort: “Patiënten mogen geen bestraling hebben gehad, omdat daardoor bloedvaten beschadigd raken en veel littekenweefsel ontstaat. Dat is geen vruchtbare voedingsbodem voor het nieuwe vetweefsel. Daarnaast mag je niet roken en niet te zwaar zijn.”
Sommige vrouwen ervaren de behandeling als zwaar, omdat ze twee weken voor en na de ingreep een vacuümpomp op de borstkast moeten dragen om het vetweefsel zo goed mogelijk te laten overleven.
Hoeveel patiënten sinds dit jaar al voor een borstreconstructie met lipofilling hebben gekozen, is niet duidelijk. Wederfoort: “Om je een indruk te geven: van de zevenduizend vrouwen die een volledige borstamputatie ondergaan, kiest een derde voor een borstreconstructie, en een deel daarvan voor lipofilling. Dus het gaat nog niet om duizenden vrouwen, maar dat kan wel gebeuren.”