Op het schermpje verschijnt een jongen voor een whiteboard dat volgekalkt is met wiskundige berekeningen. Wat het is? “Geen idee, die zijn van mijn collega’s”, lacht Leonard Niekerken. Het is nog vroeg voor hem, dat was de verslaggever even vergeten. Niekerken belt namelijk vanuit Princeton, waar hij stage liep en nu ook een baan heeft als onderzoeksassistent. “Tijdens mijn master las ik veel artikelen van deze groep. Toen ik een onderwerp moest kiezen voor mijn scriptie, besloot ik ze een mail te sturen.”
Black box
Nog niet eerder werden dagelijkse gesprekken zó onder de loep genomen. Ja, spraak was al weleens onderzocht, maar dan in het lab. Niekerken benadrukt dat dit wezenlijk verschilt van zijn onderzoek: “Ik wil kijken naar gedrag ‘in het wild’. In eerdere onderzoeken moesten mensen bepaalde zinnen voorlezen, terwijl nu spontane gesprekken werden opgenomen, geen script dus.” De gesprekken kwamen van patiënten met epilepsie - de ziekte was overigens niet relevant voor het onderzoek - die spraken met artsen, familie en vrienden tijdens hun ziekenhuisopname. Een microfoon in de kamer nam alles op. Door elektrodes die in het brein geïmplanteerd waren kon de hersenactiviteit gemeten worden. En dit vergeleek de Duitser met een spraak AI-model die dezelfde onderliggende technologie gebruikt als ChatGPT. “Je moet het zo zien: zowel het brein als het spraak AI-model ontvangen geluidsgolven als input en transformeren dit in begrijpelijke taal. Maar wat gebeurt er vanbinnen?” Het bekende door filosoof Bruno Latour omschreven concept van de ‘black box’, toch? Volgens Niekerken is dat niet helemaal waar. “We kunnen hier wel degelijk een kijkje in nemen, eerder een ‘transparent box’ dus.”
In het wild
En wat is er dan te zien? In het AI-model allerlei ingewikkelde wiskundige functies. In het brein elektrische activiteit in verschillende gebieden, die laten zien “wat waar gebeurt. Dus waar het fonetische deel zit bijvoorbeeld.” Kun je de twee modellen wel naast elkaar zetten of is dat appels met peren vergelijken? Bepaalde processen blijken beide te gebruiken. “Maar een groot verschil is dat ChatGPT geen intenties heeft, een mens wel. Wij zijn veel meer dan een model.”
Boost
Toen Niekerken aan zijn stage begon, kon hij meteen met de verwerking van de data aan de gang. Het was intens, maar voor de ambitieuze Duitser voelde het als een kans om deel uit te maken van een groter project: een publicatie. “Het was echt een teamprestatie.” En werken met dat team voelde als een warm bad. “Ik voelde me echt gewaardeerd. Als ik met ideeën kwam, luisterden ze niet alleen, maar mocht ik het ook echt uitproberen. Dat gaf mijn zelfvertrouwen zo’n boost. Als ik één tip zou mogen geven aan anderen: ‘Wees niet verlegen, durf initiatief te nemen.’”