Dylan (7) is al heel wat dagen afwezig in de klas. Het kind heeft vaak hoofd- en buikpijn en soms ook de griep, zo hoort de school van zijn ouders die hem dan ziekmelden. Op school komt de jongen niet goed mee, wat alleen maar toeneemt naarmate hij vaker wegblijft. De leerkracht maakt zich zorgen. Wat is er met Dylan aan de hand?
De school nodigt de ouders uit voor een gesprek en ze besluiten gezamenlijk om Esther Pijl in te schakelen. Naast promovendus aan de Universiteit Maastricht werkt ze als jeugdarts bij de GGD West-Brabant.
Pijl onderzoekt de lichamelijke klachten van Dylan en breng de thuissituatie in kaart. “Uit het gesprek met de ouders en het kind blijkt dat het gezin veel stress kent. Vader kampt met psychische problemen en tussen beide ouders botert het al een tijd niet meer. De jongen krijgt daar letterlijk buikpijn van.”
Pesten
Uit onderzoek van Pijl, waarop ze onlangs promoveerde, blijkt dat ziekteverzuim van kinderen op de basisschool vaker voorkomt dan gedacht. Uit interviews en focusgroepen met onder meer ouders en leerkrachten op veertien scholen in West-Brabant bleek dat gemiddeld 13 procent van de kinderen ‘zorgwekkend ziekteverzuim’ vertoont. Dat betekent dat ze meer dan negen schooldagen of vier keer per jaar ziek worden gemeld, terwijl één of twee keer per jaar gebruikelijk is.
Pijl onderzocht basisscholen in West-Brabant, maar zorgwekkend ziekteverzuim lijkt geen regionaal probleem. Ook in Zuid-Limburg trof de promovenda vergelijkbare cijfers aan. “Hoe groot het probleem precies is, valt niet te zeggen. Er is nog nauwelijks onderzoek naar gedaan, ook internationaal niet. Wel naar spijbelen, maar dat komt op basisscholen nauwelijks voor.”
Ziekteverzuim bij leerlingen kent een waaier aan oorzaken, zegt Pijl. “Chronische ziektes als astma, depressieve klachten, pesten, problemen thuis, en meestal een combinatie daarvan. Opvallend is dat leerkrachten vaak denken dat de oorzaak thuis ligt, terwijl ouders sterk het vermoeden hebben dat er in de klas iets misgaat. Hoe eerder school en ouders om tafel gaan, hoe beter.”
Gezinssituatie
Pijl heeft op de basisscholen een stappenplan getoetst waarmee het voortgezet onderwijs al goede resultaten heeft geboekt. Dat trok een paar jaar geleden aan de bel over de vele leerlingen die zich om de haverklap ziekmeldden. Toen is MAZL (Meer aandacht Ziekgemelde Leerling) in het leven geroepen, ook voor het middelbaar beroepsonderwijs, en dat hielp aanzienlijk.
MAZL begint met het nauwkeurig registreren van kinderen die niet komen opdagen. “Doe je dat niet, dan ontstaan blinde vlekken. Je mist dan de leerlingen van gezinnen waarvan je het niet verwacht. Vervolgens overleggen leerkrachten en interne begeleiders (veelal oud-leerkrachten belast met zorgtaken) over wat van het kind en de ouders bekend is. Die begeleiders kennen de gezinssituatie vaak wat beter.”
Daarna – stap drie - volgt een gesprek van leerkrachten en ouders, al dan niet in het bijzijn van de leerling. Kunnen we het zelf oplossen of hebben we hulp nodig? “Op het voortgezet onderwijs komt dan steevast de jeugdarts op het toneel, op de basisschool kan dat ook de jeugdhulpverlening zijn, of een orthopedagoog. Die maakt een plan van aanpak.”
Zes GGD’en
De conclusie: MAZL werkt ook op de basisschool. Het helpt om leerlingen op te sporen die doorgaans onder de radar blijven. Concreet bleek uit Pijls onderzoek dat kinderen met zorgwekkend ziekteverzuim minder dagen wegblijven als ze op scholen zitten die MAZL gebruiken.
Deze bevinding is niet onopgemerkt gebleven. Zes GGD’en in het land hebben al belangstelling getoond en zijn nu met MAZL voor de basisschool aan de gang. De GGD vormt in de regio het centrale aanspreekpunt en verspreidt de kennis over MAZL bij gemeenten en scholen. Ook het ministerie van Onderwijs, dat het verzuim in het onderwijs wil terugdringen, heeft zich enthousiast getoond.
Een minpunt is dat maar weinig basisschoolkinderen worden verwezen naar de jeugdarts. Daarom is het volgens Pijl nodig om schoolmedewerkers bewust te maken van de voordelen van een medisch advies. “Het welzijn van het kind is er in ieder geval bij gebaat.”