Ze werkt en woont in een verbouwde zeecontainer die ze bij elke nieuwe opdracht op locatie laat plaatsen. Zo heeft Marlies Vermeulen maandenlang op de Groene Loper gestaan, aan de kop van de Frankenstraat. Ze was gevraagd om de drie wijken langs de groenstrook in kaart te brengen en te verbinden. Het betrof het volkse Witte Vrouwenveld, het sjiekere Scharn en het minder florissante Wijckerpoort-Noord.
Daarbij gaat beeldend kunstenaar Vermeulen niet over één nacht ijs. Haar zeecontainer heeft er maanden gestaan. De Belgische, geboren in Kortrijk, is in gesprek gegaan met de wijkbewoners, achterhaalde hoe ze hun wijk beleven, hoe ze tegen de Groene Loper aankijken, en hoe ze die plek in het leven van alledag gebruiken. “Ik probeer deze onzichtbare laag bloot te leggen, en dat vraagt tijd.”
Ambiguïteit
Vermeulen - opgeleid als architect - is een van de twee kunstenaars die aan de UM promoveren, de ander is Antye Guenther. Promoveren in de kunsten is sinds dit academisch jaar mogelijk met de oprichting van Merian, een netwerk van drie instellingen: de UM, Zuyd Hogeschool, de Jan van Eyck Academie. Merian betekent: Maastricht Experimental Research In and through the Arts Network.
De UM heeft speciaal haar promotiereglement aangepast. Nu is het mogelijk om een doctorstitel te halen met artistieke eindproducten. Dat kan in het buitenland al langer, maar ook aan de universiteiten van Leiden, Groningen en Amsterdam. Al komt Maastricht met een eigen stijl, zegt Ruth Benschop, lector autonomie en openbaarheid in de kunsten aan Zuyd Hogeschool.
“De kandidaten – mid-career - komen zelf met een idee voor de vraagstelling, maar we willen wel dat die zoveel mogelijk probleemgericht, regionaal en methodologisch vernieuwend is.” The methodology is in the making, zegt Christoph Rausch, hoofddocent bij het University College en – met Benschop - een van de oprichters van Merian. “Al doende blijkt wat het beste werkt. Daarin worden ze bijgestaan door ten minste twee promotores, een van de UM en een van Zuyd dan wel Jan van Eyck.”
Probleemgericht betekent niet dat het onderzoek nuttig moet zijn of een oplossing moet bieden, zegt Benschop. “Een meerwaarde van kunst is dat die ongemakkelijke vragen kan oproepen, of een zekere ambiguïteit bloot kan leggen. Kijk naar de hedendaagse kunst over corona. Het lost de gezondheidscrisis niet op, maar het zegt wel iets over hoe we de pandemie ervaren, hoe we op dit moment leven.”
Infectieziekten
Vermeulen doet aan wat ze zelf noemt: cartopologie - een samentrekking van cartografie en antropologie. In haar promotieonderzoek stelt ze een definitie op en verkent de raak- en grensvlakken met andere wetenschappelijke disciplines. Ze ontwerpt ook lesmateriaal, voor verschillende doelgroepen als onderzoekers, ambtenaren en studenten. Daarop zal ze aan het eind van de rit worden beoordeeld, maar er komt ook een boek.
Ze is voor anderhalve dag per week promovendus en runt tegelijkertijd een eigen bedrijf, maar dat valt niet te scheiden. “De projecten die ik als zelfstandige uitvoer, zullen in mijn onderzoek ook terugkomen. Alles draait om de vraag: hoe word je een goede cartopoloog? En hoe valt dat te onderbouwen?”
Een paar van die projecten gaan over grensregio’s. Samen met Klasien Horstman, hoogleraar filosofie van de publieke gezondheidszorg, werkt ze aan het onderzoek Bacteria and Borders. Hiervoor ontvingen ze een Mingler Scholarship ter waarde van 10 duizend euro; een onderscheiding van de Akademie van Kunsten en De Jonge Akademie, beide onderdeel van de KNAW. Een prijs die Guenther, de andere promovena, ook op zak heeft.
In Bacteria and Borders gaan Vermeulen en Horstman etnografisch en statistisch onderzoek doen naar personenverkeer, vaccinatiepatronen en de verspreiding van infectieziekten in de grensstreek. Hierbij zullen ook de verschillende coronamaatregelen aan bod komen, die landen nemen, wat nergens zo zichtbaar is als aan de landsgrenzen.
Een verwant project van Vermeulen, samen met Zuyd, heet Border Encyclopedia. Grenzen zijn lijnen op een landkaart, zegt ze, maar ondertussen is de impact op het dagelijks leven groot. Vermeulen verzamelde ‘grenservaringen’ van bewoners om zo “een rijkere cartografische weergave van de grens” te maken.