Letschert maakt zich grote zorgen dat in Den Haag straks een algemene taalmaatregel wordt ingevoerd terwijl niet iedere universiteit die nodig heeft, en deze het gehele hoger onderwijsstelsel kan doen wankelen. Oftewel: als de Universiteit van Amsterdam de instroom van buitenlandse studenten niet meer aankan, dan is het belangrijk dat de UvA instrumenten krijgt om dat probleem op te lossen. Maar de UM kan de instroom wèl aan, betoogt Letschert. Sterker nog: “Internationalisering zit in ons DNA, 60 procent van onze studenten en 30 procent van onze staf komt van over de grens, de meeste faculteiten hebben een Europees of internationaal profiel. Ik kan voor alle Maastrichtse bachelorstudies (24 in totaal, 18 in het Engels, 3 in het Nederlands, 3 in beide talen) verantwoorden waarom die Engels als voertaal hebben. Dat is of vanwege de internationale arbeidsmarkt, denk bijvoorbeeld aan International Business of European Law, of inhoudelijk, omdat bijvoorbeeld alle literatuur Engelstalig is.” En los daarvan, maar niet minder belangrijk: “Wij zijn onderdeel van de Europese Unie, de EU wil grenzen slechten, wij zouden ze weer op gaan bouwen.”
Tweede Kamer
Dan, in reactie op opmerkingen in de Tweede Kamer dat het universiteiten in hun verengelsing van het onderwijs alleen om meer studenten te doen is: “Ons doel is niet om zoveel mogelijk studenten trekken. Wij hebben geen agressieve groeiambitie. We willen vooral gerichte groei in onze partnersteden Venlo en Heerlen, en dat doen we mede op verzoek van die gemeenten. In Maastricht hebben we zeker geen ambitieuze groeiplannen.”
Maar in de jaren negentig, toen een start werd gemaakt met de internationalisering, was studentenwerving juist wel een belangrijke drijfveer. Letschert: “Dat was toen ook logisch in de ontwikkeling van de UM die 'van nature’ internationaal was en is, alleen al vanwege onze ligging.”
Explosieve groei
Waar gaat het tot nu toe in de Haagse discussies om? Te volle collegezalen, torenhoge werkdruk, tekort aan (betaalbare) studentenkamers en verdringing van Nederlandse studenten. Maar, zegt Letschert, “ik heb voor die verdringing tot op heden geen enkel wetenschappelijk bewijs gezien”.
De explosieve groei van buitenlandse studenten in het hoger onderwijs moet een halt worden toegeroepen, vindt de Tweede Kamer. Het maximum is bereikt en daarom bezint OCW zich nu op maatregelen voor een beheerste instroom. Regionale verschillen zijn mogelijk, liet minister Dijkgraaf eerder vallen. Of dat voor de UM soelaas biedt is tot op heden onduidelijk. Mocht het toch tot (taal)maatregelen komen, dan zou met name die ‘motorfunctie’ in combinatie met de grensligging van de UM reden moet zijn om ‘Maastricht’ meer eigen ruimte te geven, vindt Letschert.
Daarnaast wijst de minister op het belang van de Nederlandse taal in het wetenschappelijk onderwijs én onderzoek. Op dit moment is het Engels vaak dominant en lijkt het Nederlands als wetenschappelijke taal te verdwijnen.
Los daarvan wil hij de integratie én ‘blijfkans’ van buitenlandse afgestudeerden verhogen. Dit met het oog op de toenemende vergrijzing van Nederland en de zeer krappe arbeidsmarkt in sectoren als techniek, ict en gezondheidszorg. De minister komt half maart met een brief over internationalisering. Een ding is zeker: hij wil meer centrale regie.
Eén knop
Letschert heeft alle begrip voor de zorgen van een deel van de politieke partijen, maar zegt ze: “De politiek lijkt vooral aan één knop te willen draaien, de taalknop, en vergeet daarbij dat het terugdringen van het aantal buitenlandse studenten effect zal hebben op een hele keten.” In Maastricht zou het een zware slag betekenen voor niet alleen de universiteit, die als de buitenlandse instroom daalt onvermijdelijk zal krimpen, maar in de slipstream daarvan, benadrukt Letschert, zal het schadelijk zijn voor het academisch ziekenhuis, de Brightlands-campussen, de steden Venlo en Maastricht en de regio. “Zo’n maatregel heeft gevolgen voor onderzoek, innovatie, arbeidsmarkt. Wij zijn een van de grootste werkgevers in Zuid-Limburg. Ik mis de blik op het hele systeem in deze discussie, ik mis het besef dat een universiteit geen eiland is, maar is ingebed in de samenleving.”
Twee werelden
Ze heeft soms het gevoel dat ze in twee werelden leeft, verzucht ze. Waar het ministerie van Onderwijs de buitenlandse instroom wil intomen, wil het ministerie van Economische Zaken - dat met het Groeifonds (Letschert zit in de adviescommissie) miljarden uitgeeft om bepaalde sectoren te stimuleren - dat juist niet. “Onze grootste zorg binnen het Groeifonds is het human capital. Hoe komen we aan voldoende gekwalificeerd personeel? We hebben dat internationale talent nodig.”
Taalcursussen
Dan is het natuurlijk wel zaak dat de afgestudeerden in Nederland blijven. Dijkgraaf wil de ‘blijfkans’ vergroten. Letschert: “Kennis van de Nederlandse taal en cultuur is belangrijk. Wij bieden al gratis cursussen Social Dutch aan voor onze internationale studenten, ongeveer de helft maakt daar nu gebruik van. Dat is goed voor de integratie. Dat zou je meer kunnen verplichten en uitbreiden, daar wil ik graag over meedenken.”
Ze wijst er verder op dat de UM al een taalbeleid voor de staf kent: iedere buitenlandse medewerker met een vaste aanstelling is verplicht om Nederlands te leren. Stafleden die niet in het Nederlands les geven, moeten bijvoorbeeld niveau B1 halen. “Ze krijgen daar drie jaar de tijd voor, de UM betaalt.” Er is intern verzet daartegen, dat weet ze. “ Je moet daar naar luisteren, sommigen wijzen op de al hoge werkdruk, anderen hebben geen talenknobbel en willen meer tijd. Dat kan, waar nodig zoeken we oplossingen. Maar stafleden die zeggen dat Nederlands leren onzin is, daar heb ik minder begrip voor.”